In de zomer van 2020 bleek de maquette van het AZC Markelo (Overijssel), gebouwd door ex-bewoner Karen uit Abchazië die tegenwoordig in Almelo woont met zijn gezin, plotseling weg te moeten op zijn huidige plek in Amsterdam. De maquette van 2.10 bij 1.65 meter, die een rol speelde in de film ‘Asielzoeka’s’ van Sergej Kreso en die het decor zou gaan worden in een mogelijke nieuwe film (in samenwerking met Mirjam Marks) zwierf al een tijdje rond door de stad. Iedereen voelde zich verantwoordelijk voor het object en wilde ervoor zorgen. Maar niemand wist hoe. En hoelang? Erfgoedprofessional Milena Mulders zag de oproep van Dennis Overeem/Buddy Film Foundation, en begreep de urgentie om voor dit bijzondere object een gepaste bewaarplaats te vinden. Maar vooral begreep ze de erfgoedwaarde ervan. Ze vond, via migratiehistoricus Hanneke Verbeek, de directeur van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis Leo Lucassen bereid om de maquette in hun archief op te slaan, totdat de beste plek gevonden zou worden. Geïnspireerd door het Europese Verdrag van Faro dat de maatschappelijke en verbindende waarde van erfgoed benadrukt, besloten we er, met het Centrum voor de Geschiedenis van Migranten (CGM) als penvoerder, een project van te maken.
Wat het object bijzonder maakt is dat het letterlijk een plek verbeeldt die niet meer bestaat. Een plek die voor de mensen die er gedurende 21 jaar woonden, de kinderen die er opgroeiden en de mensen die er werkten en omheen woonden betekenis heeft, zowel positief als negatief. Veel bewoners van het AZC Markelo kregen uiteindelijk een status en zijn Nederlanders geworden. Voor deze mensen is hun tijd in het AZC een periode in hun leven die zij nooit zullen vergeten. Zij hebben verdrietige en pijnlijke herinneringen aan die tijd maar ook goede en mooie. In de film ‘Asielzoeka’s’ van Sergej Kreso vertellen jongeren over de heimwee die ze voelen naar die tijd. Voor hen is het AZC de plek waar ze tot rust kwamen en soms opnieuw wortelden, maar ook waar ze de zorgen en het trauma van hun ouders voelden en waar ze vriendschappen sloten, een plek van gelaagde herinnering dus.
Met dit project gaan we, met de maquette als urgente aanleiding, op zoek naar het erfgoed van hen die gedwongen waren om Nederland tot hun thuisland te maken. We hebben het project ‘Tussenlanding’ genoemd omdat een verblijf in een AZC tijdelijk is en als een tussenfase wordt gezien en beleefd. Tegelijkertijd is het ook een periode die er in al zijn gelaagdheid toe doet. Het doel is te komen tot een plan van overdracht en/of een plan van aanpak over de omgang met dit type (migranten)erfgoed in nauwe samenwerking met zoveel mogelijk belanghebbenden.
